निम्न प्रश्नों के उत्तरों के चार संभावित विकल्प दिए हुए हैं। सही उत्तर वाले विकल्प का चुनाव कीजिए।
प्रश्न 1.
किसी श्रेणी का बहुलक मूल्य होता है
(क) मध्यवर्ती मूल्य
(ख) सर्वाधिक बारम्बारता वाला मूल्य
(ग) न्यूनतम बारम्बारता मूल्य
(घ) सीमान्त मूल्य
उत्तर:
(ख) सर्वाधिक बारम्बारता वाला मूल्य
प्रश्न 2.
निम्न श्रेणी का माध्यक मूल्य है 520, 20, 340, 190, 35, 800, 1210, 50, 80
(क) 1210
(ख) 520:
(ग) 190
(घ) 35
उत्तर:
(ग) 190
प्रश्न 3.
चार छात्रों के सांख्यिकी में प्राप्तांक 53, 75, 42, 70 हैं, उनके प्राप्तांकों का समान्तर माध्य है
(क) 42
(ख) 64
(ग) 60
(घ) 56
उत्तर:
(ग) 60
प्रश्न 4.
एक छात्र को गणित, भौतिक विज्ञान तथा रसायन विज्ञान में क्रमशः 85, 87 तथा 83 अंक मिले। उसके इन विषयों में प्राप्तांकों का माध्य है
(क) 86
(ख) 84
(ग) 85
(घ) 85.5
उत्तर:
(ग) 85
प्रश्न 5.
यदि 5, 7, 9, x का समान्तर माध्य 9 हो, तो x का मान है
(क) 11
(ख) 15
(ग) 18
(घ) 16
उत्तर:
(ख) 15
प्रश्न 6.
बंटन 2, 3, 4, 7, 5, 1 का माध्यक है
(क) 4
(ख) 7
(ग) 11
(घ) 3.5
उत्तर:
(घ) 3.5
प्रश्न 7.
बंटन 1, 3, 2, 5, 9 का माध्यक है
(क) 3
(ख) 4
(ग) 2
(घ) 20
उत्तर:
(क) 3
प्रश्न 8.
बंटन 3, 5, 7, 4, 2, 1, 4, 3, 4 का बहुलक है
(क) 7
(ख) 4
(ग) 3
(घ) 1
उत्तर:
(ख) 4
प्रश्न 9.
किसी स्कूल के छात्रों की संख्या उनकी आयु के अनुसार निम्न प्रकार है इनका बहुलक होगा
आयु वषों में | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
छात्रों की संख्या | 15 | 25 | 40 | 36 | 41 | 37 | 20 | 13 | 5 | 3 |
(क) 41
(ख) 12
(ग) 3
(घ) 17
उत्तर:
(ख) 12
निम्न बंटनों को समान्तर माध्य ज्ञात कीजिए-(प्रश्न 10 से 14)
प्रश्न 10.
X | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
f | 4 | 8 | 14 | 11 | 3 |
हल:
समान्तर माध्य के लिये सारणी।
X | f | fx |
5 | 4 | 20 |
6 | 8 | 48 |
7 | 14 | 98 |
8 | 11 | 88 |
9 | 3 | 27 |
∑f = 40 | ∑fx = 281 |
समान्तर माध्य
प्रश्न 11.
प्राप्तांक | 10 | 15 | 17 | 20 | 22 | 30 | 35 |
छात्रों की संख्या | 5 | 10 | 2 | 8 | 3 | 6 | 6 |
हल:
समान्तर माध्य के लिये सारणी
X | f | fx |
10 | 5 | 50 |
15 | 10 | 150 |
17 | 2 | 34 |
20 | 8 | 160 |
22 | 3 | 66 |
30 | 6 | 180 |
35 | 6 | 210 |
∑f = 40 | ∑fx = 850 |
समान्तर माध्य
उत्तरhttps://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?guci=2.2.0.0.2.2.0.0&client=ca-pub-2917648631117576&output=html&h=300&slotname=3799507342&adk=2736942640&adf=2898689402&pi=t.ma~as.3799507342&w=360&ebfa=1&lmt=1611459660&rafmt=1&psa=1&format=360×300&url=https%3A%2F%2Frajboardexam.in%2Fchapter-17-%25e0%25a4%2595%25e0%25a5%2587%25e0%25a4%25a8%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25a6%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25b0%25e0%25a5%2580%25e0%25a4%25af-%25e0%25a4%25aa%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25b0%25e0%25a4%25b5%25e0%25a5%2583%25e0%25a4%25a4%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25a4%25e0%25a4%25bf-%25e0%25a4%2595%25e0%25a5%2587%2F&flash=0&fwr=1&fwrattr=true&rpe=1&resp_fmts=3&sfro=1&wgl=1&adsid=ChAIgK-vgAYQzJiGmbLW0JhDEi8A23t5NH–CxU5oo1f0EE4rtleAl8NiKBA8ld5couz17y6ENl1yq7-DK8bLn2DuQ&dt=1611474534199&bpp=12&bdt=1163&idt=1400&shv=r20210120&cbv=r20190131&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Deb7758631b12b0d8-22c08ddec0c500f5%3AT%3D1610884750%3ART%3D1610884750%3AS%3DALNI_Ma7lWR3Q467gPc1HsBPKhyMtxHUfw&prev_fmts=0x0%2C360x300&nras=1&correlator=831489747241&frm=20&pv=1&ga_vid=750157753.1610884615&ga_sid=1611474535&ga_hid=870413743&ga_fc=0&u_tz=330&u_his=1&u_java=0&u_h=772&u_w=360&u_ah=772&u_aw=360&u_cd=32&u_nplug=0&u_nmime=0&adx=0&ady=4294&biw=360&bih=602&scr_x=0&scr_y=0&eid=21066429%2C21067982%2C21068083%2C21068769%2C21068892%2C21069720%2C21066973&oid=3&pvsid=3648244563584042&pem=999&ref=https%3A%2F%2Frajboardexam.in%2Fmathematics-class-10%2F&rx=0&eae=0&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C360%2C0%2C360%2C602%2C456%2C763&vis=1&rsz=%7C%7CeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=9344&bc=29&ifi=3&uci=a!3&btvi=1&xpc=qyTlxd1GEJ&p=https%3A//rajboardexam.in&dtd=1669
प्रश्न 12.
X | 19 | 21 | 23 | 25 | 27 | 29 | 31 |
f | 13 | 15 | 16 | 18 | 16 | 15 | 13 |
हल:
समान्तर माध्य के लिये सारणी
X | f | fx |
19 | 13 | 247 |
21 | 15 | 315 |
23 | 16 | 368 |
2.5 | 18 | 450 |
27 | 16 | 432 |
29 | 15 | 435 |
31 | 13 | 403 |
∑f = 106 | ∑fx = 2650 |
समान्तर माध्य
प्रश्न 13.
X | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
f | 45 | 25 | 19 | 8 | 2 | 1 |
हल:
X | f | fx |
1 | 45 | 45 |
2 | 25 | 50 |
3 | 19 | 57 |
4 | 8 | 32 |
5 | 2 | 10 |
6 | 1 | 06 |
∑f = 100 | ∑fx = 200 |
समान्तर माध्य
प्रश्न 14.
निम्न बारम्बारता बंटन से समान्तर माध्य ज्ञात कीजिए
भार (किग्रा. में) | 40-44 | 44-48 | 48-52 | 52-56 | 56-60 | 60-64 |
व्यक्तियों की संख्या | 5 | 6 | 5 | 9 | 3 | 2 |
हल:
समान्तर माध्य की गणना के लिये सारणी माना A = 50, h = 4
भार (किग्रा. में) | (f) | मध्यमान (x) | (f.x) |
40-44 | 5 | 42 | 210 |
44-48 | 6 | 46 | 276 |
48-52 | 5 | 50 | 250 |
52-56 | 9 | 54 | 486 |
56-60 | 3 | 58 | 174 |
60-64 | 2 | 62 | 124 |
∑f = 30 | ∑fx = 1520 |
समान्तर माध्य
किग्रा. (लगभग)
अतः अभीष्ट समान्तर माध्य = 50.67 उत्तर
निम्न बंटन का माध्यक ज्ञात कीजिए–(प्रश्न 15-16)https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?guci=2.2.0.0.2.2.0.0&client=ca-pub-2917648631117576&output=html&h=300&slotname=3799507342&adk=2736942640&adf=1439286512&pi=t.ma~as.3799507342&w=360&lmt=1611459660&rafmt=1&psa=1&format=360×300&url=https%3A%2F%2Frajboardexam.in%2Fchapter-17-%25e0%25a4%2595%25e0%25a5%2587%25e0%25a4%25a8%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25a6%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25b0%25e0%25a5%2580%25e0%25a4%25af-%25e0%25a4%25aa%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25b0%25e0%25a4%25b5%25e0%25a5%2583%25e0%25a4%25a4%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25a4%25e0%25a4%25bf-%25e0%25a4%2595%25e0%25a5%2587%2F&flash=0&fwr=1&fwrattr=true&rpe=1&resp_fmts=3&sfro=1&wgl=1&adsid=ChAIgK-vgAYQzJiGmbLW0JhDEi8A23t5NH–CxU5oo1f0EE4rtleAl8NiKBA8ld5couz17y6ENl1yq7-DK8bLn2DuQ&dt=1611474534480&bpp=7&bdt=1444&idt=1360&shv=r20210120&cbv=r20190131&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Deb7758631b12b0d8-22c08ddec0c500f5%3AT%3D1610884750%3ART%3D1610884750%3AS%3DALNI_Ma7lWR3Q467gPc1HsBPKhyMtxHUfw&prev_fmts=0x0%2C360x300%2C360x300%2C360x788&nras=2&correlator=831489747241&frm=20&pv=1&ga_vid=750157753.1610884615&ga_sid=1611474535&ga_hid=870413743&ga_fc=0&u_tz=330&u_his=1&u_java=0&u_h=772&u_w=360&u_ah=772&u_aw=360&u_cd=32&u_nplug=0&u_nmime=0&adx=0&ady=6921&biw=360&bih=602&scr_x=0&scr_y=1584&eid=21066429%2C21067982%2C21068083%2C21068769%2C21068892%2C21069720%2C21066973&oid=3&psts=AGkb-H-sEtABxMp3c64Lc8VzNIb77o1jSz7enU0QXm33QbvT3tXVshJXrAyO5gx5NoyWWoMjySo073ntQ7c%2CAGkb-H9zVQTPrboTMuyf4DIYH1Mgn7cORtin23cQieqzIUEXfMzBrRW7Bh3fmRDqYLD68j8LTyeaASzLirhh%2CAGkb-H-7yzaGgi1Ep9gjWPoX5XsFoKGbF74Y7W4PNfX0bZu_4MXuJeNWhgCoKyObt8im3WELqIlPE0dD4GWAmQ&pvsid=3648244563584042&pem=999&ref=https%3A%2F%2Frajboardexam.in%2Fmathematics-class-10%2F&rx=0&eae=0&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C360%2C0%2C360%2C602%2C456%2C763&vis=1&rsz=%7C%7CeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=9344&bc=29&ifi=4&uci=a!4&btvi=3&xpc=7YFcAPY68F&p=https%3A//rajboardexam.in&dtd=11927
प्रश्न 15.
x | 0.1 | 0.2 | 0.3 | 0.4 | 0.5 | 0.6 | 0.7 |
f | 30 | 60 | 20 | 40 | 10 | 50 | 35 |
हल:
बंटन को सारणी के रूप में लिखने पर
X | f | cf |
0.1 | 30 | 30 |
0.2 | 60 | 90 |
0.3 | 20 | 110 |
0.4 | 40 | 150 |
0.5 | 10 | 160 |
0.6 | 50 | 210 |
0.7 | 35 | 245 |
∑f = 245 |
अब
यह माध्यक 150 संचयी आवृत्ति में होगा जिसका विचर 0.4 है।
अतः माध्यक M = 0.4 उत्तर
प्रश्न 16.
जूतों की नाप | 4.5 | 5.0 | 5.5 | 6.0 | 6.5 | 7.0 | 7.5 | 8.0 | 8.5 | 9.0 |
बारम्बारता | 1 | 2 | 4 | 5 | 15 | 30 | 60 | 95 | 82 | 75 |
हल:
बंटन को सारणी के रूप में लिखने पर
X | f | संचयी बारम्बारता (cf) |
4.5 | 1 | 1 |
5.0 | 2 | 3 |
5.5 | 4 | 7 |
6.0 | 5 | 12 |
6.5 | 15 | 27 |
7.0 | 30 | 57 |
7.5 | 60 | 117 |
8.0 | 95 | 212 |
8.5 | 82 | 294 |
9.0 | 75 | 369 |
∑f = 369 |
माध्यक
184.5 184.5 संचयी बारम्बारता 212 के अन्तर्गत आती है जो कि विचर 8.0 में है।
अतः माध्यक = 8.0 उत्तर
प्रश्न 17.
क्रिकेट की एक टीम के खिलाड़ियों द्वारा बनाए गये रनों की संख्या निम्न प्रकार है–
57, 17, 26, 91, 115, 26, 83, 41, 57, 0, 26.
इसका समान्तर माध्य, माध्यक और बहुलक ज्ञात कीजिए।
हल:
(i) समान्तर माध्य-समान्तर माध्य
(ii) माध्यक के लिये-विचर की संख्याओं को आरोही क्रम में रखने पर 0, 17, 26, 26, 26, 41, 57, 57, 83, 91, 115
यहाँ n = 11
अतः माध्यक
अतः माध्यक M = 41 रन उत्तर
(iii) बहुलक के लिये
विचार | 0 | 17 | 26 | 41 | 57 | 83 | 91 | 115 |
गणन चिह | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
बारम्बारता | 1 | 1 | 3 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 |
यहाँ पर बारम्बारता 3 अधिकतम है। इसके संगत विचर को मान 26 है।
अतः बहुलक = 26 रन उत्तर
निम्न बारम्बारता बंटन का बहुलक ज्ञात कीजिए (प्रश्न 18-19)
प्रश्न 18.https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?guci=2.2.0.0.2.2.0.0&client=ca-pub-2917648631117576&output=html&h=300&slotname=3799507342&adk=2736942640&adf=738656274&pi=t.ma~as.3799507342&w=360&lmt=1611459660&rafmt=1&psa=1&format=360×300&url=https%3A%2F%2Frajboardexam.in%2Fchapter-17-%25e0%25a4%2595%25e0%25a5%2587%25e0%25a4%25a8%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25a6%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25b0%25e0%25a5%2580%25e0%25a4%25af-%25e0%25a4%25aa%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25b0%25e0%25a4%25b5%25e0%25a5%2583%25e0%25a4%25a4%25e0%25a5%258d%25e0%25a4%25a4%25e0%25a4%25bf-%25e0%25a4%2595%25e0%25a5%2587%2F&flash=0&fwr=1&fwrattr=true&rpe=1&resp_fmts=3&sfro=1&wgl=1&adsid=ChAIgK-vgAYQzJiGmbLW0JhDEi8A23t5NH–CxU5oo1f0EE4rtleAl8NiKBA8ld5couz17y6ENl1yq7-DK8bLn2DuQ&dt=1611474534800&bpp=11&bdt=1763&idt=15&shv=r20210120&cbv=r20190131&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Deb7758631b12b0d8-22c08ddec0c500f5%3AT%3D1610884750%3ART%3D1610884750%3AS%3DALNI_Ma7lWR3Q467gPc1HsBPKhyMtxHUfw&prev_fmts=0x0%2C360x300%2C360x300%2C360x788%2C360x300&nras=2&correlator=831489747241&frm=20&pv=1&ga_vid=750157753.1610884615&ga_sid=1611474535&ga_hid=870413743&ga_fc=0&u_tz=330&u_his=1&u_java=0&u_h=772&u_w=360&u_ah=772&u_aw=360&u_cd=32&u_nplug=0&u_nmime=0&adx=0&ady=9919&biw=360&bih=602&scr_x=0&scr_y=4589&eid=21066429%2C21067982%2C21068083%2C21068769%2C21068892%2C21069720%2C21066973&oid=3&psts=AGkb-H-sEtABxMp3c64Lc8VzNIb77o1jSz7enU0QXm33QbvT3tXVshJXrAyO5gx5NoyWWoMjySo073ntQ7c%2CAGkb-H9zVQTPrboTMuyf4DIYH1Mgn7cORtin23cQieqzIUEXfMzBrRW7Bh3fmRDqYLD68j8LTyeaASzLirhh%2CAGkb-H-7yzaGgi1Ep9gjWPoX5XsFoKGbF74Y7W4PNfX0bZu_4MXuJeNWhgCoKyObt8im3WELqIlPE0dD4GWAmQ%2CAGkb-H-J5uUZIsGEfj41U4IOQ2kFQgOrM3ydhZE9C3SB6OnKeVxs30N5yzMejneJOP2N19XsV1hYSXWx2g&pvsid=3648244563584042&pem=999&ref=https%3A%2F%2Frajboardexam.in%2Fmathematics-class-10%2F&rx=0&eae=0&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C360%2C0%2C360%2C602%2C456%2C763&vis=1&rsz=%7C%7CeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=9344&bc=29&ifi=5&uci=a!5&btvi=4&xpc=0xHivTyNOJ&p=https%3A//rajboardexam.in&dtd=23328
वर्ग | 0-10 | 10-20 | 20-30 | 30-40 | 40-50 |
बारम्बारता | 4 | 7 | 13 | 9 | 3 |
हल:
यहाँ बारम्बारता 13, वर्ग अन्तराल (20-30) की सबसे अधिक है।
अतः यह बहुलक वर्ग होगा।
प्रश्न 19.
वर्ग | 0-20 | 20-40 | 40-60 | 60-80 | 80-100 |
बारम्बारता | 3 | 15 | 24 | 8 | 5 |
हल:
बारम्बारेता 24 सबसे अधिक है अतः बहुलक वर्ग 40-60 होगा।
अतः l = 40, fi = 24, f0 = 15, f2 = 8, h = 20
अतः अभीष्ट बहुलक = 47.2 उत्तर
प्रश्न 20.
समान्तर माध्य की परिभाषा देते हुए इसके किन्हीं दो दोषों को बताइए।
हल:
समान्तर माध्य-आँकड़ों में दिए गए चर के योगफल को मानों की संख्या से भाग देकर प्राप्त राशि समान्तर माध्य है। यह औसत भी कहलाती है। अर्थात्
दोष–
प्रश्न 21.
माध्यक की प्रमुख उपयोगिता बताइए।
हल:
माध्यक की उपयोगिता–
प्रश्न 22.
वर्गीकृत बारम्बारता बंटन से माध्यक ज्ञात करने का सूत्र लिखिए।
हल:
माध्यक
Are you interested in learning about the Indian Army Ordnance Corps (AOC) Salary, Allowances, and…
RMLAU Result 2024 Declared: Check UG and PG Odd Semester Results at rmlau.ac.in The Dr.…
Rupal Rana's achievement of securing All India Rank 26 in the UPSC exams is not…
UPSC Calendar 2025 Released at upsc.gov.in: Check CSE, NDA, CDS, and Other Exam Notification, Application,…
JSSC Teacher Admit Card 2024 Released at jssc.nic.in: Download JPSTAACCE Call Letter Here The Jharkhand…
NCERT Class 6 English Unit 9 – What Happened To The Reptiles Exercise Questions (Page…